Zwijająco- rozwijający się Wszechświat

Często otwieram i czytam fragmentami tę zapomnianą lub przeoczoną książkę [1].Jej autor, David Bohm urodził się 90 lat temu ( 20.XII.1917 )w Pensylwanii a zmarł 27 IX.1992 w Londynie. Ukończył fizykę w Berkeley (Universitet of California),doktoryzował się u R.Oppenheimera na podstawie pracy “Neutro-Proton Scatering”. W czasie wojny zajmował się badaniem plazmy w polach magnetycznych( ja w swojej pracy naukowej podążałem jego tropem 30 lat później) .Był członkiem grupy Manhhatan Project, następnie pracował w w Princetown, za swoje radykalne poglądy socjalistyczne stawał przed Komisją McCarthyego, uratowany przez A.Einsteina musiał jednak opuścić USA i przez Brazylię (wykłady na Uniwersytecie w Sao Paulo),Izrael (uniwersytet w Hajfie),Bristol (UK) osiadł na trwale w Londynie (Birkbeck College Uniwersytetu Londyńskiego ).Był umysłowością renesansową: poza fizyką, zajmował się czynnie socjologią, neuropsychologią, filozofią przyrody ,filozofią Dalekiego Wschodu (buddyzmem).Razem ze swoim studentem J.Ahronovem odkrył ważne zjawisko zwane w literaturze efektem Ahronova-Bohma, w którym manipuluje się doświadczalnie amplitudami pojedynczych elektronów[2].We współpracy z L.de Broglie przedstawił równoważną wersję mechaniki kwantowej z tzw. parametrami skrytymi[3],a następnie sam wprowadził do fizyki kwantowej wielkość “potencjał kwantowy” i pole, nawiązując do pracy Cz.Białobrzeskiego o polu potencjalności [4] .Wspólnie z K.Pribramem przedstawił holonomiczną teorię pracy mózgu [5],a jego głębokie zainteresowanie buddyzmem i przyjaźń z J. Krishnamurti, zaowocowały fascynującą pracą na temat jedności mistyki i nauk ścisłych o przyrodzie[6].Interesował się również hipotezą pól morfogenetycznych Ruperta Sheldrake i obydwaj napisali pracę na ten temat, poszerzony o hipotezę D.Bohma “ukrytego porządku”[7].D.Bohma hipoteza “ukrytego “ porządku lub równoważnie “zwiniętego” porządku rzeczywistości, narodziła się pod koniec lat 70-tych w związku z jego pracami na antykopenhaską interpretacją mechaniki kwantowej.Rzeczywistość wykazuje strukturę warstwową. Istnieje porządek przyrody jawny. Jest to świat odrębnych i oddzielonych rzeczy-zdarzeń w czasoprzestrzeni, dostępnych naszej zmysłowej recepcji, naszemu eksperymentalnemu badaniu i wykorzystaniu praktycznemu.Porządek ukryty(lub – zwinięty) jest warstwą głębszą, skrytą pod porządkiem jawnym i w nim rzeczy i zdarzenia zatracają indywidualność, tworząc całościowe (holistyczne ) pole potencji aczasowe i aprzestrzenne. Skryty porządek nie aktualizuje bytu, byt w nim leży “zwinięty”. Porządek niejawny, skryty jest porządkiem “zwiniętym”.Analogonem tutaj, może być para “ pąk- kwiat”, chociaż trzeba pamiętać ,że te dwie postaci(formy) leżą w tej samej warstwie rzeczywistości, a tamte dwa porządki – nie.Wracając do hipotezy D.Bohma, powiemy że porządek jawny, to rozwinięcie w czasoprzestrzeni porządku skrytego, a porządek skryty, to zwinięcie porządku jawnego.Stosowane są tu terminy specyficzne dla tej metafizyki: projekcja, iniekcja, oraz reprojekcja i reiniekcja.Na przykład.Każda fala powstaje z ruchów powierzchniowych oceanu,który jest całością holistyczną(pomijam tsunami).Jest to projekcja. Gdy fala rozpływa się w oceanie, znika w całości ,mamy iniekcję. Gdy występuje ciąg fal, to każda następna jest częściowo reprojekcją iniekcji fali poprzedzającej i tak dalej.Mamy tutaj przyczynowość, ale nie lokalną i nie linearną. Ocean, ukryty całościowy porządek, ulega rozwinięciu w fale(porządek jawny),a fale podlegają zwinięciu w całość, którą jest ocean.Później, D.Bohm będzie pisał o wielopoziomowej strukturze rzeczywistości czyli o super-ukrytym porządku, jako zasadzie organizującej wszystkie inne porządki i dalej, o super-super-porządku itd.Stosując konsekwentnie swoje metafizyczne kategorie zwijania i rozwijania, projekcji oraz iniekcji pod koniec, nie bez wpływu buddyzmu, napisze że coraz to głębsze warstwy wymykają się językowym kategoriom, stając się czymś analogicznym do nicości, pustki lub otchłani.Opuszczając obszar metafor rozjaśniających ideę D.Bohma, przejdę do ścisłego języka przyrodoznawstwa.D.Bohm analizuje naturę oraz istotę powstawania obrazów holograficznych wykazując matematycznie jak rozwinięty porządek jawnego( informacja o obiekcie zmysłowo dostępnym zbierana przez promień świetlny) zostaje, procedurą odbić i interferencji, zwinięty w porządek skryty(pełna informacja o obiekcie w każdym punkcie hologramu). Jest to iniekcja. Odczytanie hologramu promieniem świetlnym, to projekcja, rozwinięcie porządku skrytego w jawny ,również za pomocą promienia światła.Zresztą samo światło dla D.Bohma, to klasyczny przykład porządku zwiniętego(obraz przedmiotu w strukturze promienia),który podlega rozwinięciu w procesach kory mózgowej.Potencjał kwantowy ( pole kwantowe) to świadoma, analitycznie opracowana następna egzemplifikacja porządku skrytego. Rozwinięciem tego porządku są kanty pola(cząstki) czasoprzestrzenne obiekty jawnego porządku.Przy współpracy z Scheldrake ,D.Bohma wyjaśnia relacje przyczynowe pomiędzy formą dowolnego organizmu(rozwinięty porządek) a zarodkiem(nasieniem) jako zwiniętym porządkiem, niejawnym.Płód ludzki od momentu poczęcia zawiera w sobie zwinięty porządek: całość formy przyszłego człowieka czyli porządku jawnego. Dowód: akt zapłodnienia kobiety nasieniem ludzkim (ukryty porządek) nie prowadzi do narodzin psa lub świni (rozwinięcie porządku ukrytego).Problematyka genetyki oraz morfologii gatunków ze stanowiska ukrytego porządku została rozbudowana przez Scheldrake w interesująca hipotezę holistycznego obiektu zwanego polem morfologicznym.Pytanie o aktualność hipotezy D.Bohma sprzed blisko 30 laty, w konstrukcji obrazu rzeczywistości przez fizykę współczesną lub kosmologię, jest całkowicie zasadne. Moja odpowiedź nie jest jednak zbyt efektowna.Po prostu, metafizyka D.Bohma leży w osnowie badań współczesnej fizyki. Dokładnie pisząc ,jest ona przemieniona w metodologię postępowania badawczego czyli przeszła z obszarów hipotezy w obszar praktycznej dyrektywy.Na przykład, idea unifikacji wszystkich oddziaływań fundamentalnych w jedną super-siłę odpowiada procedurze iniekcji porządku rozwiniętego w porządek ukryty, zwinięty. Dokonano tego, kierując się teorią Weinberga-Salama, nawet eksperymentalnie, w odniesieniu do dwóch oddziaływań: słabego i elektromagnetycznego przy energiach rzędu 100 GeV.Proces łamania symetrii rzędu wyższego prowadzi do projekcji siły elektrosłabej i rozwinięcia na dwie odrębne siły.Unifikacja trzech sił fundamentalnych(elektromagnetycznej, jądrowej i oddziaływania słabego),zwana Wielką Unifikacją (GUT) teoretycznie możliwa w modelu standardowym przy energiach rzędu 10E15 GeV, jest ściśle związane z kategoriami metafizyki D.Bohma. Muszą więc być ślady rozwinięcia tego super-porządku ukrytego, w porządek jawny i temu poświęcone są projekty obserwacji kosmologicznych.Podobnie jest z wieloma modelami teorii strun (lub dokładnie pisząc- superstrun), gdzie procesy zwijania i rozwijania tych dwóch porządków są precyzyjnie opisane za pomocą dosyć skomplikowanej matematyki. Samo pojęcie zwiniętych wymiarów i porządku zwiniętego w tych przestrzeniach, jest jaskrawo bohmowskie.Najbardziej jednak holistycznym i zwiniętym super-porządkiem w rozumieniu D.Bohma, jest funkcja falowa W (lub funkcje falowe) całego wszechświata , wprowadzona do kwantowej kosmologii przez J.B.Hartleya i S.Hawkinga[8], której ewolucję opisuje równanie Wheelera-De Witta [8].Funkcja ta zawiera w sobie zwinięcie całkowitej ,chwilowej konfiguracji materii wszechświata na jakimś określonym przekroju tzw. super-przestrzeni stanów Wszechświata, łącznie z wewnętrzną geometrią tego przekroju(np. krzywizną).Ewolucja funkcji falowej wszechświata W ,opisywana równaniem Wheelera-De Witta nie jest czasowa, czas przestaje być parametrem zewnetrznymZ dyskusji nad niektórymi rozwiązaniami równania Wheelera-De Witta wynika ,że czas w zwiniętym super-porządku jest podobny do przestrzeni, istnieje “cały naraz”, czyli jest to wieczność a nie płynący czas. Dopiero w rozwinięciu tego ukrytego super-porządku, uzyskujemy odrębność czasu i trzy różne jakościowo wymiary przestrzenne. Literatura[1] D.Bohm , Ukryty porządek , Warszawa,1988[2] R.Penrose ,Droga do rzeczywistości,Warszawa,2007,s.433-4[3] D.Bohm , Quantum Theory, 3 ed.,London,1983[4] D.Bohm,B.Hiley , The Undivided Universe:An Ontological Interpretation of Quantum Theory,Londyn,1993 ( wyd. pośmiertne opracowane przez B.Hileya)[5] D.Bohm,K.Pribram , Thougt as a System ,San Francisco,1982[6] D,Bohm, J.Krishnamurti , The Ending of Time,San Francisco,1985[7] D.Bohm,R.Sheldrake, Morfogenetic Fields and the Implicate Order,London,1982[8] J.B.Hartle,S.Hawking , Wave Function of the Unverse,Physical Review,D 28,2960,(1983)